[Phase IV] (Εκδήλωση 165)

Η ΑΛΕΦ πρόβαλε την ταινία

[PHASE IV (=τέταρτη φάση)].

Μια παράξενη συγκυρία προκαλεί την ανάπτυξη νοημοσύνης σε κάποιες φωλιές μυρμηγκιών. Η εξέλιξή τους περνά γρήγορα από τη μια φάση στην επόμενη, ενώ ταυτόχρονα μια επιστημονική ομάδα τα παρακολουθεί...

Ακολουθεί ανάλυση του Γιώργου Κατσαβού:
PHASE IV (1974)
Σενάριο : Mayo Simon
Σκηνοθεσία: Saul Bass
Παίζουν: Nigel Davenport, Michael Murphy, Lynne Frederick

Έντομα. Η δεύτερη μικρότερη μορφή ζωής, μετά τον κόσμο του μικροσκοπίου. Αναλλοίωτα, άπειρα χρόνια πριν από μας. Η ζωή τους θα κρατήσει πολύ περισσότερο απ΄ την δική μας. Πλάσματα που μας προκαλούν μια φυσική απέχθεια. Πολλά απ΄ αυτά ζούνε σε μικρές κοινωνίες αξιοθαύμαστες.

Απ’ την μία τα μυρμήγκια. Αναρωτιούνται άραγε αν είμαστε οι γιγαντιαίοι, τερατόμορφοι θεοί που ορίζουμε τις τύχες τους ; Απ΄ την άλλη εμείς. Στην καλύτερη περίπτωση αδιαφορούμε εντελώς, στην χειρότερη τα συνθλίβουμε με μανία.

Το cinema Ε.Φ. έχει ασχοληθεί αρκετά με τα έντομα, ιδιαίτερα όμως με την διαφορά της κλίμακάς τους. Την δεκαετία του ’50, στην έκρηξη των b-movies, έχουμε ολόκληρη ... επιδρομή από τέτοιου είδους φιλμς. Ταινίες σαν τις [THEM] (1954), [TARANTULA] (1955), [THE DEADLY MANTIS] (1957), [BEGINNING OF THE END] (1957), [THE MONSTER THAT CHALLENGED THE WORLD] (1957), [THE BLACK SCORPION] (1959) κ.ά. είναι γεμάτες από τεράστια κινημαγραφικά έντομα, πάντα άσχημα και κακά και φυσικά νικημένα απ’ τον άνθρωπο - ήρωα. Σ’ όλα αυτά τα έργα το μέγεθος επηρεάστηκε απ’ την επίδραση της ραδιενέργειας που, εκείνη την εποχή, ήταν το επίκεντρο του φόβου της ανθρωπότητας, με τις δοκιμές των πυρηνικών όπλων.

Την δεκαετία του ’60ο μύθος των μεγάλων, κακών εντόμων ξεθώριασε, για να ξαναέρθει στην επιφάνεια μετά το μέσον της δεκαετίας του ’70 με τα [BUGS] (1975), [THE GIANT SPIDER INVASION] (1975), [EMPIRE OF THE ANTS] (1977), [THE BEES] (1978), [THE SWARM] (1978)... Τώρα η αιτία έχει αλλάξει. Η ραδιενέργεια είναι πάντα παρούσα αλλά προέρχεται από πηγή. Τα ραδιενεργά απόβλητα. Είναι η εποχή που, στον πολιτισμό μας εμφανίζεται η μόλυνση. Τα έργα του ανθρώπου έχουν αρχίσει να θίγουν το περιβάλλον. Κάπου εκεί αρχίζει να μας ενδιαφέρει κι ένας νέος όρος : η οικολογία.

Το [PHASE IV] είναι μια ταινία χαμηλών τόνων, σχεδόν ξεχασμένη σήμερα. Δεν έχει να επιδείξει εμπορικά special effects κι ίσως γι’ αυτό τον λόγο δεν προβλήθηκε στην χώρα μας. Η ιστορία της επικεντρώνεται στην λανθάνουσα καταστρεπτική δύναμη του κόσμου των εντόμων και την έμφυτη ευπάθεια της ανθρωπότητας στην αντιμετώπιση σημαντικών αλλαγών.

Το άνοιγμα της ταινίας γίνεται σε μια έρημο της Βορείου Αμερικής με την κάμερα να εκμεταλλεύεται τα φυσικά σκληρά χρώματα του τοπίου. Η προσοχή μας προσελκύεται από μια άψογη κινηματογράφηση των μυρμηγκιών και την φωνή του αφηγητή που μας ξεναγεί στον άγνωστο μικρόκοσμο. Αυτά μαζί με τις τρομακτικές αποκαλύψεις για τον πιθανό αντίκτυπο των μυρμηγκιών στην ανθρώπινη κοινωνία είναι παραπάνω από αρκετά για να κεντρίσουν το ενδιαφέρον μας.

Η ιστορία της ταινίας αναφέρεται στις προσπάθειες του Dr. Hobbs και του βοηθού του James, να κατανοήσουν μια πρόσφατη, παράξενα, παράτολμη δραστηριότητα των μυρμηγκιών. Ενώ σ’ ολόκληρη την Αμερική έχει αγνοηθεί η περίεργη συμπεριφορά αυτών των εντόμων ο Hobbs είναι πεπεισμένος ότι κάτι σημαντικό και ίσως καταστροφικό συμβαίνει έξω στην έρημο. Η υπόθεσή του είναι ότι η έκθεσή τους σ’ ένα ασυνήθιστο ποσοστό ηλιακής ακτινοβολίας έχει επιταχύνει την εξελικτική πρόοδο των μυρμηγκιών, ενσταλάζοντάς τους μια ενισχυμένη νοημοσύνη, που σε συνδυασμό με την συλλογική συνείδηση (πολύ μεγαλύτερη των ανθρώπων) τα εμποτίζει με την έννοια της εδαφικής επέκτασης.

Στα χέρια ενός ανυπόμονου και λιγότερο αισθητικά ανεπτυγμένου σκηνοθέτη η ιστορία αυτή θα μας έδινε επιδρομή ιμπεριαλιστικών ορδών τεράστιων μυρμηγκιών. Αλλά ο Bass κρατά την ταινία σταθερά στον ρεαλισμό παρουσιάζοντας τα έντομα στο κανονικό μέγεθός τους και φιλτράροντας κάθε αναφορά ενισχυμένων δυνατοτήτων τους μέσα απ’ τον νηφάλιο φακό της επιστήμης. Αντί της υιοθέτησης βίαιων σκηνών ο Bass κτίζει έναν υπολανθάνοντα τρόμο πάνω σ’ ένα «εφικτό» σενάριο, που κλιμακώνει την αγωνία μας όταν προσπαθεί να το στηρίξει στην «πραγματικότητα». Υπό την καθοδήγησή του ακόμα κι οι μακάβριες σκηνές είναι εμποτισμένες με μια μυστηριώδη ομορφιά βοηθούμενες απ’ την θαυμάσια φωτογράφηση, κι η φρίκη εντοπίζεται στην ιδέα της ανικανότητάς μας να βοηθήσουμε στην εξέλιξη του μύθου.

Είναι απ’ τις λίγες φορές στον κινηματογράφο που τα έντομα εμφανίζονται σαν κοινωνία, και η προσπάθεια ανίχνευσης της ιδέας αυτής δίνει όλη την γοητεία στο φιλμ. Δικαίως η ταινία πήρε το 1975 το GRAND PRIX στο φεστιβάλ ταινιών Ε.Φ. της Τεργέστης.

ΓΙΑ ΤΗΝ ΑΘΗΝΑΪΚΗ ΛΕΣΧΗ ΕΠΙΣΤΗΜΟΝΙΚΗΣ ΦΑΝΤΑΣΙΑΣ

Γιώργος Κατσαβός / Lester

Τόπος : Αίθουσα Κασίων
Ημερομηνία : Κυριακή 04/06/2006 Ώρα 20:30