[X-The man with X-ray eyes] (Εκδήλωση 163)

Ο Γιώργος Κατσαβός επιμελήθηκε την προβολή της ταινίας

[X (ή The Man with the X-ray eyes) (Ελληνικός τίτλος : ΜΙΣΤΕΡ Χ - Ο ΔΑΙΜΟΝΑΣ ΜΕ ΤΑ ΠΡΑΣΙΝΑ ΜΑΤΙΑ)].

Ακολουθεί η ανάλυση του Γιώργου Κατσαβού:
X - The man with X-ray eyes (1963)
Σκηνοθεσία και Παραγωγή: Roger Corman
Σενάριο: Robert Dillon και Ray Russell βάσει της νουβέλας του τελευταίου.
Παίζουν: Ray Milland, Diana Van Der Vlis, Harold Stone

Όραση ! Η πιο κυρίαρχη αίσθηση. Μια απ’ τις σημαντικότερες ιδιότητες αντίληψης του περιβάλλοντος που βοήθησε στο κτίσιμο του πολιτισμού. Ας φανταστούμε ότι στην εξέλιξη του DNA αναπτυσσόμαστε χωρίς όραση. Τι θα δημιουργείτο σαν πολιτισμός ; Σίγουρα κάτι πολύ διαφορετικό. Ακόμα κι αν, ξαφνικά, όλος ο κόσμος τυφλωνόταν ο πολιτισμός, όπως τον ξέρουμε, θα σταματούσε. Θυμηθείτε την συγκλονιστική νουβέλα του J. Wyndham “The day of the Triffids” (1951) που πραγματεύεται παρό- μοιο θέμα.

Στην εξερεύνηση των επιστημών η όραση έπαιξε πρωταρχικό ρόλο. Οι πρώτες προσπάθειές μας ήταν ν’ ανακαλύψουμε όργανα που θα μας βοηθούσαν να δούμε πέρα απ’ τις δυνατότητες που είχαμε προικιστεί απ’ την φύση. Η ανακάλυψη του τηλεσκοπίου μας φανέρωσε το Σύμπαν. Την μάκρο κλίμακα που ανήκει ο πλανήτης μας. Αργότερα, το μικροσκόπιο μας έδειξε τον μικρόκοσμο και μας βοηθάει στον ατέλειωτο πόλεμο που έχουμε μαζί του. Τι δυνατότητες όμως έχουν οι αισθήσεις μας; Η ακοή μας είναι περιορισμένη σ’ ένα πεδίο που ακόμα κι ένας σκύλος ή μια γάτα το ξεπερνάει. Η όρασή μας περιορίζεται σ’ ένα μικρό εύρος των ακτινοβολιών (3.900 - 7.500 Άνγκστρομ), μόνο το 1/10 του φάσματος των ακτινοβολιών. Εκτός αυτού τα τεχνητά δημιουργήματα ή η φύση, μας εμποδίζουν να καταλαβαίνουμε το περιβάλλον γύρω μας όπως είναι κι όχι όπως φαίνεται.

Οι ακτίνες Χ (ή ακτίνες Roentgen) εφευρέθηκαν το 1895 κι η εφαρμογή τους άρχισε το 1900. Η επανάσταση που έφεραν στην επιστήμη ήταν μεγάλη κι ο Rontgen βραβεύτηκε με το πρώτο βραβείο Φυσικής, το 1901. Η ιδιότητά τους να διαπερνούν την ύλη τις παρουσίασε σαν κάτι μαγικό στα μάτια του κοινού. Ήταν μια απ’ τις εκπληκτικές ικανότητες που προίκισαν τον Superman οι δημιουργοί του.

Στο cinema ο Roger Corman, ο Πατριάρχης των «γρήγορων και φθηνών» παραγωγών το 1960 άρχισε τις «ατμοσφαιρικές» παραγωγές πάνω σε διηγήματα του E.A.Poe (“House of Usher”, “The Pit and the Pendulum”, “Premature Burial”). Η επιτυχία τους του έδωσε …σεβασμό και μεγαλύτερους προϋπολογισμούς για τα μελλοντικά σχέδιά του.

Το 1963 δούλευε ένα χειρόγραφο του συγγραφέα-τρόμου Russell που τον ήξερε απ’ την συνεργασία τους στο “Premature Burial” το 1962. Το πρότεινε στην AIP- εταιρία που συνεργαζόταν για τις ταινίες του Poe- η οποία το είδε επιφυλακτικά λόγω του είδους του που θα απαιτούσε ειδικά effects. Για πρωταγωνιστή επέλεξε τον Ray Milland που είχε συνεργαστεί και στο “Premature Burial”. Η ιστορία θα μπορούσε να καταταχθεί στο είδος «τρελός επιστήμονας» που κυριαρχούσε στις δεκαετίες ‘30, ’40. Εν τούτοις ο Corman προχωράει πιο πέρα κάνοντας τον ήρωά του θύμα όχι της ματαιοδοξίας του αλλά της δίψας του για γνώση. Η ανακάλυψη είναι σίγουρα θρίαμβος της επιστήμης. Εκείνη που είναι αρνητική είναι η θέση του ήρωα σχετικά με την εφεύρεσή του. Στην αρχή πιστεύει απόλυτα σ’ αυτήν ενώ μετά πείθεται ότι δεν έπρεπε να την είχε δοκιμάσει ποτέ. Στο μεταξύ του αρχικού ενθουσιασμού και της τελικής οργής πάντα κάτι συμβαίνει. Αυτό το κάτι είναι το χάσιμο του ελέγχου. Απ’ την εποχή του “Dr. Jekyl and Mr. Hyde” μέχρι τον «Αόρατο Άνθρωπο» οι φόβοι μας οδηγούν στο ίδιο συμπέρασμα: όχι επικίνδυνα πειράματα. Εδώ όμως δεν συμβαίνει αυτό. Η ενέργεια του επιστήμονα δεν είναι η άρνηση της ανακάλυψής του αλλά η ασυνείδητη συμμετοχή σε μια ομαδική υστερία που υποκινείται απ’ την απόγνωσή του μπροστά στις αντιδράσεις των τρίτων σχετικά με το πείραμά του.

Ο Dr. Xavier, στην ταινία, μοιάζει ν’ ακολουθεί τον μύθο του Ίκαρου. Δεν προχώρησε αργά στο πείραμα που δοκίμασε πάνω του. Ο θεατής δεν ξέρει αν αυτό οφείλεται σε υπερβολική σιγουριά του ή σε αυτοκαταστροφικές του τάσεις. Η αναζήτηση της γνώσης, να δει πέρα απ’ το κάθε τι, τον οδήγησε στα πέρατα του Σύμπαντος και είχε μοιραία κατάληξη. Ο Corman μας δίνει την αντίθεση της επιστήμης και της θρησκείας. Η επιστήμη παρουσιάζεται διστακτική και κοινωνικά καταπιεσμένη όταν ζητάει βοήθεια καταδίκων για την εφαρμογή των παρασκευασμάτων της (λόγια του συνεργάτη του Xavier όταν προσπαθούσε να τον αποτρέψει απ’ το πείραμα).

Ο συμπαθής ήρωάς του, πρόσωπο τραγικό, παρασύρεται και κατακρίνεται απ’ την επιστήμη ενώ είχε αγνά κίνητρα. Στην απελπισία του βρίσκει καταφύγιο στο άκρο αντίθετο-την θρησκεία. Εδώ ο Corman βάζει την σκωπτική ματιά του για τον Θείο-τσαρλατανισμό που επικρατεί την σύγχρονη Αμερική. Εδώ δεν υπάρχει «πνευματική βοήθεια» που ισχυρίζονται ότι δίνουν οι παπάδες αλλά το δόγμα «όποιος βλέπει πολλά καλύτερα να μην βλέπει καθόλου».

Το φιλμ αποτελεί την κορύφωση της «μαστοριάς» του Corman. Γυρίστηκε μέσα σε τρεις εβδομάδες με προϋπολογισμό 300.000 $ που ο περισσότερος πήγε σε αμοιβές των ηθοποιών. Για αυτό και τα effects των ακτίνων Χ είναι λίγο φτωχά αλλά πιστευτά. Η ταινία όμως έχει τις αρετές της. Είναι σύντομη, γρήγορη, χωρίς περιττά σημεία. Περιέχει σωστές δόσεις Επιστημονικής Φαντασίας & μεταφυσικής με εξέλιξη που φαίνεται συνάμα απίστευτη αλλά και παράξενα συνεπής.

Ο Ray Milland αποδίδει τον επιστήμονα μ’ ένα τραγικό μεγαλείο που απαιτεί η εξέλιξη της ιστορίας του. Η ταινία πήρε το 1964, το 1ο βραβείο στο Φεστιβάλ Ταινιών Επιστημονικής Φαντασίας της Τεργέστης και παραμένει η καλύτερη ταινία Επιστημονικής Φαντασίας του Corman, κατά τους New York Times.

ΓΙΑ ΤΗΝ ΑΘΗΝΑΪΚΗ ΛΕΣΧΗ ΕΠΙΣΤΗΜΟΝΙΚΗΣ ΦΑΝΤΑΣΙΑΣ

Γιώργος Κατσαβός / Lester

Τόπος : BIOS - Πειραιώς 84 (Η προβολή στον πάνω όροφο)
Ημερομηνία : Κυριακή 16/04/2006, Ώρα 20:00